Bảo vệ môi trường theo góc nhìn thiết kế xanh và vật liệu xây dựng bền vững

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu không còn là cảnh báo mà đã trở thành hiện thực, thiết kế xanh và vật liệu bền vững chính là câu trả lời chiến lược. Không chỉ là một xu hướng, đó là cách ngành xây dựng có thể góp phần bảo vệ môi trường, một cách cụ thể, đo lường được và đầy trách nhiệm.

1. Bối cảnh cấp bách: Vì sao bảo vệ môi trường trở thành ưu tiên toàn cầu

Để hiểu vì sao các khái niệm như công trình xanh, vật liệu thân thiện với môi trường đang trở thành xu hướng tất yếu, trước hết cần nhìn lại thực trạng đáng báo động mà hành tinh chúng ta đang đối mặt.

1.1 Thế giới đang trả giá cho sự lựa chọn phát triển thiếu bền vững

Trong những thập kỷ gần đây, thế giới đã chứng kiến những hệ lụy nghiêm trọng từ mô hình phát triển thiếu kiểm soát. Báo cáo của IPCC 2023 (Intergovernmental Panel on Climate Change) cho biết, nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng gần 1,2°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Tần suất thiên tai cực đoan như lũ lụt, hạn hán, bão lớn,... đang gia tăng mạnh mẽ, trực tiếp đe dọa đời sống hàng tỷ người.

Bên cạnh đó, ô nhiễm không khí đang khiến hơn 7 triệu người tử vong sớm mỗi năm theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trong khi tài nguyên thiên nhiên như nước sạch, đất trồng trọt và khoáng sản ngày càng cạn kiệt.

Trước nguy cơ hiện hữu, các quốc gia và doanh nghiệp đang chuyển dịch sang mô hình “tăng trưởng xanh” – vừa phát triển kinh tế, vừa bảo vệ môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên và giảm phát thải khí nhà kính.

1.2 Ngành xây dựng chiếm hơn 1/3 phát thải CO₂ toàn cầu

Theo Báo cáo Môi trường Xây dựng Toàn cầu 2022 của UNEP (Chương trình Môi trường Liên hợp quốc), ngành xây dựng và vận hành công trình chiếm đến 37% lượng phát thải CO₂ toàn cầu. Trong đó, xi măng, thép và vật liệu xây dựng truyền thống là những “thủ phạm chính” với lượng khí thải khổng lồ trong quá trình sản xuất.

Tại Việt Nam, tốc độ đô thị hóa nhanh đang kéo theo nhu cầu xây dựng khổng lồ. Nếu không có chiến lược “xanh hóa công trình”, hệ sinh thái đô thị sẽ đối mặt với khủng hoảng tài nguyên, ô nhiễm và suy giảm chất lượng sống.

2. Thiết kế xanh là sự khởi đầu của một công trình bền vững thực sự

Trước khi nghĩ đến công nghệ hiện đại hay các công trình hoành tráng, điều cần thiết là thay đổi cách tư duy ngay từ bước đầu tiên. Một công trình bền vững không thể thiếu một tư duy thiết kế xanh đúng đắn và chọn lựa vật liệu phù hợp.

2.1 Thiết kế xanh là gì và vì sao vật liệu là nền tảng cốt lõi?

Thiết kế xanh (green design) là phương pháp thiết kế hướng đến việc giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực lên môi trường và con người. Ba nguyên tắc cốt lõi của thiết kế xanh bao gồm:

• Tiết kiệm năng lượng

• Bảo vệ sức khỏe

• Giảm phát thải trong suốt vòng đời công trình.

Vật liệu xây dựng là yếu tố quyết định trực tiếp đến hiệu suất năng lượng, độ bền, chi phí vận hành và dấu chân carbon (carbon footprint) của công trình. Một lựa chọn sai về vật liệu không chỉ gây tổn hại đến môi trường mà còn ảnh hưởng lâu dài đến người sử dụng.

2.2 Những nguy cơ ẩn sau vật liệu truyền thống

Nhiều loại vật liệu truyền thống, đặc biệt là các keo dán, sơn, gỗ công nghiệp... chứa hàm lượng lớn các hợp chất hữu cơ bay hơi (VOCs), amiăng và dung môi độc hại. VOCs là thủ phạm gây ra các bệnh hô hấp, ung thư, đồng thời góp phần hình thành khí ozone tầng thấp – một loại khí nhà kính nguy hiểm.

Ngoài ra, việc lạm dụng vật liệu rẻ tiền có thể giảm chi phí đầu tư ban đầu, nhưng kéo theo đó là tuổi thọ công trình thấp, chi phí bảo trì cao, dễ phát sinh lỗi kết cấu. Đây chính là một “cái giá đắt” cho sự lựa chọn thiếu bền vững.

3. Chọn đúng vật liệu – Từ tư duy thiết kế đến hành động bền vững

Một bản thiết kế xanh sẽ không có ý nghĩa nếu các vật liệu thi công không đồng hành với triết lý đó. Để biến ý tưởng thành hành động bền vững thực sự, việc lựa chọn vật liệu thông minh và có trách nhiệm là điều bắt buộc.

3.1 Chi phí ban đầu không phản ánh giá trị dài hạn

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng vật liệu xanh, dù có chi phí đầu tư ban đầu cao hơn từ 5 – 10%, nhưng lại tiết kiệm đáng kể chi phí vận hành, năng lượng và bảo trì trong dài hạn. Phân tích Tổng chi phí sở hữu (TCO) cho thấy:

• Một công trình sử dụng vật liệu xanh có thể tiết kiệm từ 15 – 30% chi phí năng lượng trong vòng 10 năm.

• Giá trị tài sản cũng được nâng cao, với mức tăng 5 – 20% giá trị bất động sản khi đạt các chứng chỉ xanh như LEED, LOTUS...

Ngoài ra, công trình xanh còn tạo ra môi trường sống lành mạnh, tăng năng suất lao động và sự hài lòng của người sử dụng.

3.2 Apollo Silicone tiên phong với keo silicone xanh Apollo Green Sealant A300

Đón đầu xu hướng phát triển xanh, Apollo Silicone là thương hiệu tiên phong cung cấp dòng keo silicone thân thiện môi trường. Apollo Green Sealant A300 là sản phẩm chất trám xanh đầu tiên tại Việt Nam, được sản xuất từ nguyên liệu xanh đạt chuẩn trung hòa carbon & truy vết carbon ISO 14067 đầu tiên trên thế giới. Đây không chỉ là một bước tiến công nghệ, mà còn là minh chứng cho cam kết phát triển bền vững mà Apollo Silicone theo đuổi trong hơn hai thập kỷ qua.

Sản phẩm được thiết kế để đáp ứng các yêu cầu khắt khe của công trình xanh, góp phần giúp các dự án đạt chứng nhận tiêu chuẩn quốc tế về green building. Với khả năng giảm đáng kể lượng hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC), Apollo Green Silicone Sealant A300 không chỉ thân thiện với môi trường mà còn an toàn cho sức khỏe người sử dụng – đặc biệt phù hợp cho các không gian sống và làm việc hiện đại.

4. Kiến tạo tương lai xanh – Bắt đầu từ những lựa chọn ngay hôm nay

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, mọi quyết định trong thiết kế và thi công công trình không chỉ mang tính kỹ thuật, mà còn là lựa chọn mang giá trị đạo đức và trách nhiệm xã hội. Theo các chuyên gia, kiến trúc sư và nhà đầu tư ngày nay không còn đơn thuần là người xây dựng, mà chính là những người tiên phong kiến tạo không gian sống bền vững – nơi con người và thiên nhiên cùng tồn tại hài hòa.

Để thúc đẩy quá trình này, cần một lộ trình hành động rõ ràng:

• Cập nhật kiến thức chuyên sâu về vật liệu đạt chuẩn xanh như RoHS (Châu Âu), REACH, LEED (Mỹ), LOTUS (Việt Nam),

• Ưu tiên sử dụng các sản phẩm không dung môi như keo silicone chất lượng trong thiết kế và thi công công trình,

• Tham gia các cộng đồng thiết kế xanh để chia sẻ kiến thức, cập nhật công nghệ mới và cùng thúc đẩy ngành xây dựng phát triển bền vững.

Trong hành trình đó, việc sử dụng sản phẩm chất lượng chính là hành động thiết thực góp phần bảo vệ môi trường. Không cần những thay đổi lớn lao, một viên gạch thân thiện môi trường, một tuýp keo không độc hại, chính là những viên gạch đầu tiên đặt nền móng cho tương lai xanh.

>>> Xem thêm: Greenwashing trong ngành xây dựng: Khi “xây dựng xanh” chỉ là một lớp sơn ngoài

Thiết kế xanh và vật liệu xây dựng bền vững không còn là sự lựa chọn xa xỉ, mà đã trở thành giải pháp căn cơ để đảm bảo sự an toàn cho thế hệ tương lai. Khi mỗi cá nhân trong ngành – từ kiến trúc sư đến nhà thầu, từ nhà sản xuất vật liệu đến nhà đầu tư – cùng chung tay hành động, ngành xây dựng sẽ không chỉ là lực đẩy của nền kinh tế mà còn là trụ cột của một xã hội xanh, hiện đại và nhân văn.