Hiến tạng cho y học - Hành động nhân đạo cứu sống nhiều cuộc đời

Hiến tạng cho y học không chỉ là hành động nhân đạo cao cả mà còn là động lực giúp y học hiện đại tiếp tục viết nên những kỳ tích. Nếu ghép tạng là một trong những thành tựu lớn nhất của y học thế kỷ 20, thì hiến tạng lại là biểu tượng của lòng vị tha và tinh thần sẻ chia. Từ ca ghép thận đầu tiên năm 1954, thế giới đã thực hiện hơn 172.397 ca ghép tạng mỗi năm (Báo cáo Quốc tế tháng 12 năm 2024 về Hoạt động Hiến tặng và Ghép tạng), mang lại cơ hội hồi sinh cho hàng triệu bệnh nhân suy tạng giai đoạn cuối, mỗi ca phẫu thuật là minh chứng cho sức mạnh của khoa học kết hợp cùng lòng nhân ái. 

1. Cùng Apollo Care tìm hiểu hiến tạng cho y học là gì?

Theo Điều 3 Luật số 75/2006/QH11 của Quốc hội Việt Nam quy định: "Hiến mô, bộ phận cơ thể người là việc cá nhân tự nguyện hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống hoặc sau khi chết.”

Nói cách khác, hiến tạng cho y học là hành động trao tặng một phần cơ thể nhằm cứu chữa, kéo dài hoặc cải thiện sự sống cho người khác. Đây là nghĩa cử nhân đạo cao đẹp, dựa hoàn toàn trên sự tự nguyện và tôn trọng quyền cá nhân.

1.1 Ai có thể đăng ký hiến tạng cho y học?

1.1.1 Người hiến tạng khi còn sống

Theo Điều 5 của Luật số 75/2006/QH11, người từ đủ 18 tuổi trở lên và có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống. 

Việc hiến tạng cho y học khi còn sống thường áp dụng đối với các bộ phận như thận, một phần gan, tủy xương hoặc tế bào gốc. Quyết định này phải được thực hiện tự nguyện và không bị ép buộc.

1.1.2 Người thân đồng ý hiến tạng sau khi người hiến qua đời

Trong trường hợp người hiến đã qua đời, người thân hợp pháp (như cha mẹ, vợ/chồng, con cái) có thể thay mặt người đã mất đồng ý hiến tạng. Tuy nhiên, việc này chỉ được thực hiện khi người đã mất đã có di nguyện hiến tạng trước đó hoặc trong trường hợp được người thân hợp pháp đồng ý theo quy định của pháp luật. Việc hiến tạng cho y học sau khi chết phải tuân thủ các quy định pháp luật và được thực hiện tại các cơ sở y tế có thẩm quyền.

1.2 Nguyên tắc nhân đạo trong hiến và ghép tạng

Để đảm bảo tính nhân đạo và minh bạch, việc hiến và ghép tạng tại Việt Nam tuân thủ bốn nguyên tắc cốt lõi:

• Tự nguyện, hoàn toàn do cá nhân quyết định, không ép buộc
• Vì mục đích nhân đạo, phục vụ chữa bệnh, nghiên cứu, giảng dạy.
  Phi thương mại, nghiêm cấm mọi hành vi mua bán hay trục lợi từ nội tạng.
• Bảo mật thông tin, chỉ được tiết lộ khi có sự đồng ý hoặc yêu cầu từ pháp luật.

Những nguyên tắc này đảm bảo rằng mỗi ca hiến tạng đều mang trọn vẹn ý nghĩa cho đi vì sự sống, thuần khiết và nhân văn.

2. Nhu cầu ghép tạng hiện nay – Khoảng trống cần lấp đầy bằng lòng nhân ái

2.1 Tình trạng thiếu hụt trên thế giới

Dù y học đã đạt nhiều bước tiến, nguồn tạng hiến trên toàn cầu vẫn vô cùng khan hiếm. Theo Đài Quan sát Toàn cầu về Hiến tặng và Ghép tạng (Global Observatory on Donation and Transplantation), hiện nay chỉ khoảng 10% nhu cầu ghép tạng toàn cầu được đáp ứng. Sự chênh lệch giữa các quốc gia rất lớn: tỷ lệ ghép tạng ở những nước phát triển như Hoa Kỳ và Tây Ban Nha vượt 130 ca trên một triệu dân, trong khi tại Ấn Độ con số này chỉ khoảng 12 ca trên một triệu dân. Nhiều quốc gia, đặc biệt ở châu Phi, thậm chí chưa có hệ thống thống kê hay chương trình ghép tạng chính thức.

Dù y học đã đạt nhiều bước tiến, khoảng cách giữa nhu cầu và nguồn cung tạng vẫn còn rất lớn. Điều này cho thấy, ngoài nỗ lực kỹ thuật, việc nâng cao nhận thức và khuyến khích hiến tạng trong cộng đồng là yếu tố then chốt.

2.2 Thực trạng ghép tạng tại Việt Nam

Hơn 30 năm phát triển ghép tạng tại Việt Nam, với ca ghép thận đầu tiên vào năm 1992, đến hết năm 2024, cả nước đã thực hiện được 9.516 ca ghép tạng tại 27 bệnh viện, trung tâm. Trong ba năm trở lại đây, mỗi năm có khoảng 1.000 ca ghép thành công, dẫn đầu khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, hiện vẫn còn gần 4.000 bệnh nhân đang nằm trong danh sách chờ ghép, chủ yếu là ghép thận và gan.

Mặc dù đã có hơn 100.000 người đăng ký hiến tạng cho y học nhưng nguồn tạng thực tế để ghép vẫn phụ thuộc gần như hoàn toàn vào người hiến sống (chiếm 94–95%), trong khi tỷ lệ hiến tạng từ người chết não chỉ đạt 0,15% (năm 2023). Nguyên nhân không phải do người dân chưa hiểu hay tôn giáo, tín ngưỡng cản trở, mà chủ yếu liên quan đến các yếu tố trong bệnh viện và hệ thống vận hành hiến tạng, khiến việc chuyển từ đăng ký hiến tạng sang thực tế ghép vẫn rất hạn chế.

Chính vì vậy, khoảng cách lớn giữa nhu cầu và nguồn cung tạng hiến đặt ra yêu cầu cấp thiết: nâng cao nhận thức cộng đồng, phát triển mạng lưới bệnh viện đủ năng lực chẩn đoán và hồi sức cho người hiến chết não, đồng thời hoàn thiện chính sách hỗ trợ hiến tạng sau chết não để giảm bớt sự thiếu hụt tạng cho những bệnh nhân đang chờ ghép.

3. Hành trình đồng hành của Apollo Care với sứ mệnh lan tỏa

Trong hành trình hơn 20 năm phát triển, Tập đoàn Apollo không chỉ tạo ra những kết nối vững chắc trong công trình, mà còn kiến tạo những mối liên kết nhân văn trong cộng đồng. Bởi chúng tôi tin rằng, thành công thực sự phải được chia sẻ và lan tỏa. Từ tháng 6/2024, Tập đoàn Apollo thông qua chương trình Apollo Care phối hợp cùng Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM triển khai dự án bảo trợ mổ tim và ghép gan cho bệnh nhi khó khăn và hỗ trợ bệnh nhân hiến tạng cho y học, với ngân sách 25 tỷ đồng trong 5 năm, trao cơ hội sống và hy vọng cho các em nhỏ cùng gia đình – những trái tim đang từng ngày mong chờ phép màu. Từ nền tảng đó, sự hỗ trợ được mở rộng sang các hoạt động thiện nguyện khác như bảo trợ chi phí hồi sức tạng và đã thực hiện thành công những ca ghép tạng liên tiếp, mang lại sự sống và hy vọng cho nhiều bệnh nhân đang đối mặt với lằn ranh sinh tử.

Apollo Care gửi lời tri ân sâu sắc đến những trái tim sẵn sàng cho đi và những đôi tay cứu người bởi chính sự cho đi và cống hiến ấy đã biến điều tưởng chừng bất khả thành hiện thực: trao lại sự sống cho những phận đời đang khát khao được sống.

FAQ: Câu hỏi thường gặp về hiến tạng cho y học

1. Hiến tạng cho y học là gì?

Hiến tạng cho y học là hành động tự nguyện hiến tặng mô hoặc bộ phận cơ thể người (như gan, thận, tim, giác mạc...) để cứu sống người khác, phục vụ nghiên cứu khoa học hoặc mục đích nhân đạo. Việc hiến tặng có thể diễn ra khi người hiến còn sống (hiến một phần gan, thận) hoặc sau khi họ qua đời, cả trong trường hợp chết não. Đây là một nghĩa cử cao đẹp, giúp nhiều người bệnh suy tạng được ghép tạng và kéo dài sự sống. Ở Việt Nam, phần lớn các ca hiến tạng hiện nay rơi vào trường hợp người đã chết hoặc chết não, khi gia đình người ấy đồng ý cho tặng các bộ phận.

2. Điều kiện có thể hiến tạng tại Việt Nam?

Theo Luật 75/2006/QH11, người đủ 18 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự là đối tượng có thể đăng ký hiến tặng mô, tạng khi còn sống hoặc sau khi qua đời (chết, chết não).

3. Quyền lợi của người hiến tạng?

Nhằm khuyến khích và ghi nhận đóng góp to lớn của người hiến tạng, Nhà nước đã quy định một số quyền lợi nhất định cho đối tượng này, cụ thể như sau:

Đối với người hiến tạng còn sống:

• Sau khi hiến tạng, người hiến sẽ được cấp bảo hiểm y tế miễn phí; được chăm sóc, phục hồi sức khỏe miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến tạng tại cơ sở y tế và được khám sức khỏe định kỳ miễn phí.
• Người hiến sẽ được ưu tiên ghép mô, tạng khi có chỉ định ghép của cơ sở y tế.
• Người hiến sẽ được tặng kỷ niệm chương Vì sức khỏe nhân dân.

Đối với người hiến tạng sau khi chết, chết não, hiến xác:

• Sau khi chết, cơ thể người hiến tạng sẽ được chăm sóc tùy thuộc vào di nguyện của người hiến tạng hay nguyện vọng của gia đình.
• Được Nhà nước hỗ trợ mai táng phí bằng 10 tháng lương cơ sở.
• Người hiến tạng mất cũng sẽ được truy tặng kỷ niệm chương Vì sức khỏe nhân dân.

Apollo Care là chương trình CSR trọng điểm trong chiến lược phát triển bền vững của Tập đoàn Apollo. Trong khi hơn hai thập kỷ qua Apollo Silicone đã kiến tạo nên những công trình vững bền, thì  Apollo Care chính là nhịp cầu nhân văn – nơi tinh thần sẻ chia được nuôi dưỡng với tâm niệm "cho đi là còn mãi", đồng hành cùng cộng đồng qua những hoạt động ý nghĩa và thiết thực.